Wśród wydawnictw książkowych najczęściej mamy do czynienia z publikacją zwartą, czyli zaplanowaną przez wydawcę i autora całością wydawniczą, której przypisany jest określony Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki, czyli ISBN. Urząd Publikacji Unii Europejskiej podaje, że – „zgodnie z normą ISO 2108:2017 (ISBN) – wydawnictwo zwarte to wydawnictwo nieperiodyczne, publikowane jako całość w jednej części lub w kilku częściach (wydanych jednocześnie lub niejednocześnie)”[1]. Publikacja taka może być rozpowszechniana w dowolnej formie – w postaci książki drukowanej w twardej lub miękkiej oprawie, na płytach CD i DVD, w formie ebooków lub książki elektronicznej udostępnianej na platformach cyfrowych – oraz może podlegać reedycjom.
Co to jest reedycja?
Dzieła zwarte mogą posiadać kilka wydań. Wydanie pierwsze to opublikowanie oryginału, czyli materiału, który nigdy jeszcze się nie ukazał. Kolejne wydania to wznowienia, czyli reedycje (ang. re-edition, fr. réédition). Wznowienie zasadniczo nie powinno być wiernym odtworzeniem wersji pierwotnej.
zdj. ilustracyjne
foto: Źródło: https://www.canva.com, [dostęp: 14.04.2025 r.]
Rodzaje wznowień
Każde kolejne wydanie książki różni się od wydań poprzednich. Różnice te mogą mieć wieloraki charakter, co pozwala mówić o następujących typach wznowień:
- wydanie przejrzane – poprawione, uzupełnione – gdzie zmiany, rozwinięcia i uzupełnienia dotyczą treści; autor może aktualizować dane, rozwijać wątki i treść poszczególnych rozdziałów lub odwrotnie – skracać opisy zagadnień, które uzna za mniej istotne lub nieaktualne;
- nowe wydanie – gdzie zmiany mogą obejmować zarówno treść, jak i kompozycję pracy, a także – jeśli autor widzi taką potrzebę – tytuły poszczególnych części i rozdziałów. Podobne operacje mogą dotyczyć zdjęć, schematów, rysunków i szaty graficznej książki;
- wznowienie edytorskie – gdzie zmiany mogą dotyczyć ponownej edycji tekstu, zmian czcionki i/lub układu strony (page layuot), a także aktualizacji przypisów i bibliografii.
Nawet daleko idące zmiany nie mogą jednak naruszać merytorycznej istoty książki, czy też zmieniać tytułu, a ingerencja w koncepcje szaty graficznej publikacji powinna zachować istotne założenia projektu publikacji oryginalnej.
Nowy ISBN
Kluczową kwestią dla wydawców i autorów jest fakt, że wznowienie otrzymuje nowy, ISBN (ISO 9707:2008 punkt 2.34). Informacje o numerze wydania, podobnie jak ISBN, umieszczana jest zawsze na stronie redakcyjnej publikacji. Tu też czytelnik może pozyskać szczegółowe informacje o rodzaju wznowienia, jakie reprezentuje dana publikacja.
Czy i kiedy można zmienić wydawcę?
Wznowienia powstają zwykle w wydawnictwie, które podjęło się pierwotnej edycji książki. Nie jest to jednak regułą. Przy kolejnych wznowieniach autor może zmienić wydawcę, jeśli pozwala na to umowa wydawnicza, jaka towarzyszyła ostatniemu wydaniu wznawianej książki. Nie można zmieniać wydawnictwa, gdy autor zgodził się na:
- przeniesienie autorskich praw majątkowych na wydawcę – dzięki czemu wydawca zyskuje wyłączną możliwość korzystania z książki i czerpania z tego korzyści w zakresie praw, które uzyskał;
- udzielenie licencji na korzystanie z książki o charakterze wyłącznym – co oznacza, że do korzystania z książki w zakresie objętym licencją jest uprawniony tylko wydawca [3];
Jeśli natomiast strony godzą się na licencję niewyłączną, autor ma prawo nie tylko na tworzenie kolejnych wydań tej samej książki w kilku różnych wydawnictwach, ale także na powierzenie swej książki innemu wydawcy w tym samym czasie, na tych samych polach eksploatacji.
Wznowienie a dodruk
Reedycji nie należy mylić z dodrukami (ang. reprint, fr. réimpréssion), które – wedle wytycznych Biblioteki Narodowej – definiuje się jako „nowy nakład bez żadnych zmian w formie fizycznej, edycji, w treści ani w kompozycji (poza poprawieniem błędów drukarskich), który nie wymaga nowego numeru ISBN. (ISO 9707:2008 punkt 2.35)” [2]. Dodruk oznacza powtórzenie publikacji bez żadnych zmian edytorskich z tym samym numerem ISBN, który został nadany publikacji pierwotnej [2],[4].
Pamiętajmy zatem, że zawsze mamy do czynienia albo z dodrukiem, albo ze wznowieniem i nie należy utożsamiać tych dwóch pojęć. Wznowienia, podobnie jak dodruki czy przedruki, powstają zwykle po wyczerpaniu nakładu. Powodem ponownej publikacji jest duże zainteresowanie problematyką prezentowaną w danej książce. O ile wznowienie książki jest najczęściej inicjatywą autora (autorów), podyktowaną potrzebą aktualizacji treści i/lub jej rekompozycji, to dodruk rekomenduje wydawca, a jego decyzja motywowana jest popularnością książki i względami komercyjnymi.
Recenzje i punkty
W przypadku wznowienia monografii naukowej, jeśli skala zmian przekracza 10% oryginalnej publikacji, wydawca jest zobowiązany wystąpić o powtórną recenzję pracy, a ewentualne uwagi recenzentów powinny być uwzględnione zarówno przez edytorów wydawniczych, jak i przez autora. Dla wznawianych publikacji naukowych ważne jest to, że reedycje monografii nie są punktowane. Nie zalicza się ich także do osiągnięć naukowych i twórczych jednostki badawczej. Zatem umieszczenie wznowienia lub – co gorsze – dodruku w arkuszach ewaluacyjnych jako „nowej” publikacji może być potraktowane jako naruszenie kodeksu etyki naukowej, noszące znamiona autoplagiatu [4].
Bibliografia
[1] Urząd Publikacji. Międzyinstytucjonalny Przewodnik Redakcyjny, http://publications.europa.eu/code/pl/pl-240300.htm, [dostęp: 14.04.2025].
[2] Komunikat Biblioteki Narodowej w sprawie ISBN na dodrukach, https://bn.org.pl/aktualnosci/1239-komunikat-biblioteki-narodowej-w-sprawie-isbn-na-dodrukach.html, [dostęp: 14.04.2025].
[3] A. Szczudło, Umowa wydawnicza – wszystko, co musisz wiedzieć – kompendium wiedzy,
https://creativa.legal/umowa-wydawnicza-kompendium-wiedzy/, [dostęp: 28.04.2025].
[4] E. Kulczycki, Wznowienie monografii w świetle nowych zasad punktowania, https://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/wznowienie-monografii-w-swietle-nowych-zasad-punktowania/ [dostęp: 14.04.2025].
